Możliwość unieważnienia kredytu frankowego przez przedsiębiorcę
Spory z bankami o stwierdzenie nieważności umowy kredytu hipotecznego odnoszącej się do waluty obcej (franka szwajcarskiego, euro, dolara) stanowią obecnie powszechne zjawisko.
Unieważnienie umowy kredytu frankowego
Stwierdzenie nieważności umowy to inaczej uznanie jej za nigdy niezawartą. Następuje to na mocy prawomocnego orzeczenia sądu. Sąd potwierdza jednak nieważność umowy, która istniała już od momentu jej zwarcia.
Różnice między konsumentem a przedsiębiorcą
Konsumentem jest osoba fizyczna nie zawierająca umowy związanej ze swoją działalnością gospodarczą lub zawodową. Zgodnie z definicją legalną: Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (art. 22(1) ustawy kodeks cywilny – dalej: k.c. ).
Konsument jako słabsza strona stosunku prawnego podlega ścisłej ochronie. Posiada on uprawnienie do sądowego unieważnienia posiadanej umowy. Zgodnie z art. 385 (1) § 1 k.c.: Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
Nieważność umowy frankowej zawartej między przedsiębiorcami
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą lub osób prawnych, którzy nie korzystają z ochrony prawnej na równi z konsumentami. Jednakże istnieje możliwość stwierdzenia nieważności umowy o kredyt hipoteczny indeksowanej do waluty obcej zawartej również między Bankiem a kredytobiorcą — przedsiębiorcą. Została ona potwierdzona w Uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022 roku o sygn. akt III CZP 40/22. Zdaniem Sądu Najwyższego niezgodne z prawem (tj. sprzeczne z naturą stosunku prawnego) są umowy, w których bank może jednostronnie oznaczać kurs waluty. W świetle tego orzeczenia kredytobiorcy będący przedsiębiorcami mogą żądać stwierdzenia nieważności swojej umowy. Mamy tutaj więc sytuację podobną do tej dotyczącej kredytobiorców – konsumentów.
Podsumowanie
Podsumowując, zarówno konsument, jak i przedsiębiorca podlegają ochronie prawnej dotyczącej ważności umowy o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej. Istotą takiej ochrony jest fakt jednostronnego ustalania kursów walut przez Bank. W przypadku konsumentów chodzi również o niewystarczające pouczenie ich o ryzyku kursowym. Na zakończenie wskazać należy na Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 30 maja 2023 roku o sygn. akt II CSKP 1536/22. W wyroku tym Sąd Najwyższy wskazał, iż: Mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w oczywisty sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, zaś klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną. Kwestionowane przez powodów postanowienia stanowiące klauzule indeksacyjne są abuzywne, co oznacza, że są od początku, z mocy samego prawa dotknięte bezskutecznością na korzyść kredytobiorcy, chyba że następczo udzieli on świadomej i wolnej zgody na te klauzule i w ten sposób przywróci skuteczność z mocą wsteczną.